Kurduğu Anavatan Partisi'nin (ANAP) 1983 genel seçimlerinde birinci olması ve 31 Ekim 1989'da TBMM tarafından onaylanarak Türkiye Cumhuriyeti'nin sekizinci Cumhurbaşkanı seçilmesinin ardından 1989 yılına kadar Başbakanlık görevini yürüten Turgut Özal, 17 Nisan 1993, başkanlığı sırasında.
Bankacı bir baba ve öğretmen bir annenin çocuğu olarak 1927 yılında Malatya'da doğan Özal, ilk, orta ve yüksek öğrenimini çeşitli illerde tamamladı.
1950 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi Elektrik Mühendisliği Bölümü'nden mezun olan Özal, Elektrik Etüt Müdürlüğü'nde çalışmaya başladı. Amerika Birleşik Devletleri'nde “ekonomi mühendisliği” alanında aldığı uzmanlık eğitiminin ardından aynı şirketin genel müdür yardımcılığı görevini üstlendi. Türkiye Elektrik Araştırma İdaresi Başkanlığı.
1954 yılında Semra Özal ile evlenen ve üç çocuk sahibi olan Özal, 1961-1962 yılları arasında Milli Savunma Bakanlığı ilmi danışma kurulu üyesi olarak askerlik yaptı.
Devlet Planlama Teşkilatı'nın (DPT) kuruluşunda önemli rol oynayan Özal, 1967-1971 yılları arasında bu kurumun müsteşarlığını yapmış, Ekonomik Koordinasyon Kurulu, Para ve Kredi Konseyi, RCD Koordinasyon Kurulu ve Devlet Planlama Teşkilatı'nın başkanlığını yapmıştır. AET Koordinasyon Komitesi.
1971-1973 yılları arasında Dünya Bankası'nda danışman olarak çalışan Özal, çeşitli sanayi kuruluşlarında çalıştı ve Hırdavat Sanayicileri Birliği'nin başkanlığını yaptı.
1977 İzmir genel seçimlerinde Milli Selamet Partisi milletvekili olarak siyasi hayatına başlayan Özal, milletvekili seçilebilmek için gereken oyu alamadı.
“Ekonominin liberalleşmesi için çalıştı”
1979 sonlarında Başbakanlık Müsteşarlığına atanan Özal, aynı dönemde DPT Müsteşar Vekili olarak da görev yaptı. Bu özelliğiyle Özal, hem DPT Müsteşarlığı hem de Başbakanlık Müsteşarlığı görevlerinde bulunan tek Başbakan ve Türkiye Cumhurbaşkanı oldu.
Ekonominin liberalleşmesi konusunda çalışmalar yapan ve “24 Ocak Kararları” olarak bilinen geniş programın hazırlanmasında önemli rol oynayan Özal, o dönemdeki çalışmalarından dolayı “sandalyesiz bakan” olarak anılıyordu.
Özal, 12 Eylül 1980 askeri müdahalesi sonrasında kurulan hükümette ekonomik işlerden sorumlu başbakan yardımcılığına atandı.
Türkiye'ye kredi imkanlarının ve ihracat başarısının sağlandığı bu dönemde, hükümetle para politikası konusunda yaşanan anlaşmazlıklar nedeniyle Özal, 1982 yılında başbakan yardımcılığı görevinden istifa etti.
Silahlı saldırı Türkiye'nin gündemi oldu
20 Mayıs 1983'te Vatan Partisi'ni kuran Özal, aynı yıl yapılan genel seçimlerde partisinin birinci olmasıyla 45'inci hükümeti kurdu. Özal, 1983'ten 1991'e kadar aralıksız iktidarda kalmayı başardı.
Çeşitli siyasi eğilimleri birleştirme iddiasıyla doğan ve ekonomik konulara odaklanan Anavatan Partisi, bu dönemde kitlelere ulaşmak için “ara direk” temasını kullandı.
Özal, Başbakanlık görevi sırasında ekonomiye yönelik ilk adımları atarak bu alandaki kısıtlamaları kaldırmaya çalıştı.
Özal'ın 1988 yılında uğradığı silahlı saldırı Türkiye'nin gündemi haline geldi.
18 Haziran'da Ankara Atatürk Spor Salonu'nda düzenlenen Anavatan Partisi 2. Olağan Kurultayı'nda yaptığı konuşma sırasında silahlı saldırıya uğrayan Özal, sağ elinden yaralandı. Yaralı olarak kürsüye gelen Özal, “Şunu özellikle vurgulamak isterim ki, Allah'ın verdiği canı O'nun iradesi dışında alabilecek kimse yoktur ve biz O'na teslim olmuşuz.”
Suikastın organizatörü Kartal Demirağ, saldırının ardından yakalanarak, duruşmanın ardından idam cezasına çarptırıldı. Cezası daha sonra 20 yıl hapse çevrilen Demirağ, 4 yıl hapis yattıktan sonra 1992 yılında Turgut Özal tarafından affedildi.
“Terörle mücadelede farklı strateji”
Dönemin sorunlarını farklı açılardan ele alan ve Türkiye'nin ekonomik ve sosyal kalkınmasına önemli katkılar sağlayan Özal döneminde, Güneydoğu'nun su ve toprak kaynaklarının geliştirilmesini amaçlayan “Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP)” hayata geçirildi. Anadolu Bölgesi, 1989 yılında hazırlanan “Master Plan” ile hayata geçirilmiş; sanayi, ulaştırma, eğitim, sağlık, kırsal ve kentsel altyapı yatırımlarını kapsayan bir bölgesel kalkınma projesine dönüşmüştür.
Özal'ın özel önem verdiği bu projeyle bölge nüfusunun gelir düzeyinin artırılması, yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve bölgesel gelişmişlik farklılıklarının ortadan kaldırılması amaçlandı.
31 Ekim 1989'da Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından Türkiye Cumhuriyeti'nin sekizinci cumhurbaşkanı seçilen Özal, 9 Kasım 1989'da göreve başladı. Ekonomik alanda attığı önemli adımların yanı sıra, Türkiye'de de farklı bir strateji izledi. Dönemin en önemli sorunlarından biri olan terörle mücadele.
“Terör sorununa yönelik sivil inisiyatif”
İlk kez sivil inisiyatifi harekete geçiren Özal, terör sorununun çözümü için çok sayıda toplantı yaptı, raporlar hazırladı.
12 Mart 1991'de Çankaya Köşkü'nde Celal Talabani ile tanışan Özal, terör olaylarının ve “Kürt sorununun” çözümü için çalıştı. Toplantıdan kısa bir süre sonra Talabani, 26 Mart 1991'de Der Spiegel dergisine bir açıklama yaparak, Özal'ın “Kürtlere özerklik vereceğini” söylediğini belirtti.
Turgut Özal, Mart 1992'de DEP'li milletvekilleri Ahmet Türk, Sırrı Sakık ve Orhan Doğan'ı evinde kabul etti. Sırrı Sakık, görüşmenin ardından Özal'ın kendilerine “genel af çıkaracağını ve sorunu kökünden çözeceğini” söylediğini belirtti.
Cumhurbaşkanlığı sözcüsü Kaya Toperi ve Albay Arslan Güner'e Kürtlükle ilgili 10 sayfalık rapor hazırlama talimatı veren Özal, ANAP Milletvekili Adnan Kahveci'ye de bu konuda yeni bir rapor hazırlama talimatı verdi. Kahveci bir süre güneydoğuyu inceledikten sonra “Kürt Sorunu Nasıl Çözülmez” başlıklı bir rapor hazırladı. Özal daha sonra bu raporu MGK toplantısında tartışmaya açtı.
Cinayet suçlamalarının ardından mezarı açıldı
Turgut Özal, cumhurbaşkanı olduğu dönemde 5 ülkeyi kapsayan 12 günlük bir gezinin ardından 17 Nisan 1993'te hayatını kaybetti.
Özal'ın ölümünden 19 yıl sonra 2012 yılında “cinayet sonucu öldüğü” iddiasıyla mezarı otopsi için açıldı.
Ölümü şüpheli görüldüğü için Ankara Başsavcılığı tarafından başlatılan soruşturma kapsamında 19 yıl sonra mezarı açılan Özal'ın kesin ölüm nedeni henüz belirlenemedi.